środa, 28 kwietnia 2010

Wieczyste ruchadło

Nie, nie będę pisać o żadnych facetach (lub babeczkach, żeby nie zostać posądzoną o seksizm), którzy ruchają wszystko co się rusza i nie ucieka na drzewo, a nawet jeśli ucieka, to ściągają z drzewa przy pomocy grabek. Nazwę wieczyste ruchadło dla określenia perpetuum mobile zapożyczyłam od Andrzeja Sapkowskiego, który wybitnie rozśmieszył mnie tą starodawną polszczyzną, tym bardziej, że jakby na to nie patrzeć łacińskie perpetuum mobile w dokładnym tłumaczeniu znaczy wiecznie ruchome.
Ludzie niemal od zawsze dążyli do stworzenia cudownej maszyny, która będzie poruszała się lub wytwarzała energię bez żadnej pomocy z zewnątrz. Niestety na obecnym etapie rozwoju nauki i techniki skonstruowanie perpetuum mobile to zadanie z pogranicza fantazji, z tej prostej przyczyny, że urządzenie, które wytwarzałoby energię z niczego zaprzecza podstawowym prawom fizyki. Co nie zmienia faktu, że wielu konstruktorów-amatórw próbowało i na pewno wielu jeszcze będzie próbować.

Wyjątkowe zainteresowanie zbudowaniem perpetuum mobile przypadło na XVI i XVII wiek. Sam Leonardo da Vinci, jeden z najwybitniejszych umysłów epoki renesansu, również był jednym z tych, którzy rozmyślali nad stworzeniem maszyny, która raz wprawiona w ruch, działałaby w nieskończoność. Biedny Leonardo nie wpadł na genialny w swej prostocie pomysł – przywiązania kromki chleba posmarowanej masłem do grzbietu kota (masłem do góry rzecz jasna), który to wynalazek działający w myśl przecież wszystkim doskonale znanych zasad, że kot zawsze spada na cztery łapy, a chleb masłem do ziemi jest wręcz idealnym perpetuum mobile.


sobota, 24 kwietnia 2010

Narcissus jonquilla L.

W zasadzie tego posta miałam napisać na początku marca, ale zleciało i oto temat przeniósł się na koniec kwietnia, co wcale nie jest jednak takie zupełnie bezsensowne biorąc pod uwagę wiosenną aurę panującą w przyrodzie. A rzecz będzie o narcyzie żonkilu.

Kwiat ten znany jest ludziom od dawien dawna. Już przecież w mitologii greckiej znajdujemy opowieść o Narcyzie – przepięknym chłopcu, który ujrzawszy swoje własne odbicie w strumyku, zakochał się sam w sobie beznadziejną miłością. W końcu umarł z próżnej tęsknoty, a gdy go złożono w ziemi, na grobie wyrósł kwiat o białych płatkach i złotym sercu, który nazwano narcyzem.*

A skąd żonkil? Niestety nazwa ta nie ma w sobie nic tajemniczego, choć mój z lekka wypaczony umysł doszukiwał się powiązań słowa żon-kil z zabójcą żon, co biorąc pod uwagę trujące właściwości tej rośliny, której cebulka w zasadzie nie różni się za bardzo wyglądem od zwykłej cebuli i pewnie nie raz po cichu była dodawana do talerza z obiadem, który niejednokrotnie stawał się ostatnim posiłkiem ofiary. Żonkil to spolszczona wersja francuskiej nazwy jonquille, która z kolei wywodzi się z języka hiszpańskiego, gdzie junquillo – zdrobnienie od junco – oznacza trzcinę lub sitowie.

Walijczycy wybrali narcyza na swój symbol narodowy, który jest również poświęcony patronowi Walii – św. Dawidowi (Dewi Sant), walijskiemu arcybiskupowi, który żył w VI w. Być może, a nawet całkiem na pewno angielska nazwa żonkila – daffodil – wywodzi się właśnie od walijskiej wariacji imienia świętego – Daffyd. Dzień św. Dawida obchodzony jest w całej Wielkiej Brytanii 1. marca i tegoż dnia właśnie rozpoczyna się niejako sezon żonkilowy. W parkach, w ogródkach i na trawnikach można oglądać całe dywany tych kwiatów, które mienią się wszystkimi możliwymi odcieniami żółci, a na ulicach spotyka się ludzi ze sztucznym żonkilem wpiętym w klapę płaszcza lub kurtki. Ale noszenie żonkila przy kurtce to w tym przypadku nie tylko symbol świętowania dnia walijskiego patrona, czy oczekiwania na wiosnę, której zapach z każdym dniem jest coraz mocniej wyczuwalny w powietrzu, ale symbol wspierania akcji charytatywnej The Great Daffodil Appeal organizowanej corocznie przez fundację Marie Curie Cancer Care, która ludziom chorym na raka i inne choroby w fazie terminalnej zapewnia bezpłatną opiekę pielęgniarki w domu. Organizacja została założona w 1948 roku, ale tradycja marcowego zbierania pieniędzy i rozdawania żonkili rozpoczęła się w 1986 roku w Norwich i Liverpool, a już dwa lata później osiągnęła status kampanii ogólnokrajowej. Obecnie The Great Daffodil Appeal jest chyba jedną z najbardziej rozpoznawalnych akcji charytatywnych w Wielkiej Brytanii wspieraną m.in. przez takie znane osoby jak Hugh Grant czy Stephen Fry.

Żonkilową akcję można wspierać również w Polsce. Już od 13 lat corocznie Towarzystwo Przyjaciół Chorych „Hospicjum im. św. Łazarza” w Krakowie koordynuje ogólnopolską akcję Pola Nadziei, która wzorem The Great Daffodil Appeal się ma na celu zebranie funduszy na rzecz opieki dla osób terminalnie chorych. Kampania trwa niemal całą wiosnę i obejmuję nie tylko kwestę uliczną, ale również konkursy dla dzieci i młodzieży organizowane w szkołach, koncerty, festyny i inne imprezy plenerowe, jak również uruchomienie specjalnego Żonkilowego Tramwaju. Wsparcie akcji nie jest trudne – wystarczy drobny datek wrzucony do puszki lub przekazanie 1% podatku. Niedługo mija termin składania PITów, więc jeśli ktoś jeszcze tego nie zrobił i nie ma pomysłu na co przekazać swój 1%, to chętnie proponuję Pola Nadziei. Naprawdę warto.



---------------------------
* Jan Parandowski Mitologia